U bent van harte uitgenodigd voor de Satricum-dag 2019!
Tijd en plaats: zaterdag 26 januari 2019, zaal D 0.08 van het universiteitsgebouw van de Universiteit van Amsterdam, Oudemanhuispoort, 4-6, Amsterdam.
Brons en IJzer: bronnen van welvaart in antiek Italië
Le Ferriere is de moderne naam van Satricum en verwijst naar de fabriek waar vanaf eind 16de tot midden 19de eeuw het ruwe ijzererts uit Elba werd verwerkt. Het bracht Le Ferriere welvaart. Tegenwoordig biedt de fabriek onderdak aan het archeologisch museum van Satricum (geopend in 2014). Een ijzersterke locatie. Maar ook in de Oudheid speelde ijzer, en daarvoor brons, een belangrijke rol. We spreken hier over de periode van de 12de-7de eeuw v. Chr. De economische impact van de ontdekking en het gebruik van deze metalen was enorm. Zo ook hun betekenis voor de ontwikkeling van Satricum.
PROGRAMMA
Tot 11:00 uur is tegen een kleine vergoeding koffie en thee verkrijgbaar in de hal.
11.00 -11.15 uur Drs. Marlies Kleiterp: opening
11.15 – 11.50 uur Dr. Bert Nijboer: Van Brons- naar IJzertijd: van Oost naar West
In de late Bronstijd (ca.1200 – 1000 v. Chr.) was ijzer een kostbaar materiaal. Omdat de bewerking van ijzer resulteerde in betere gereedschappen en wapens, verliep de overgang van Brons- naar IJzertijd relatief snel. Al in de 10de/9de eeuw v.Chr. treffen we ijzeren gereedschappen aan in grote delen van Spanje, geïmporteerd door Feniciërs. Binnen enkele eeuwen werd ijzer een algemeen metaal voor gebruiksgoederen. Bovendien komt IJzererts veel voor in de aardkorst en mede hierdoor verloor het al snel veel van zijn waarde en kwam het beschikbaar voor iedereen. De ijzerproductie in Satricum is goed gedocumenteerd en daardoor weten we dat ook hier in de periode tussen de 10de en de 7de eeuw ijzer algemeen gebruiksgoed werd. Wel blijven er vragen, zoals die over het smelten van een plaatselijke moerasijzererts. Dit laatste is zeer aannemelijk maar nog niet aangetoond.
Bert Nijboer is universitair docent aan het Groningen Instituut voor Archeologie (GIA). Hij promoveerde in 1998 op het proefschrift ‘From household production to workshops’.
11.50 – 12.30 uur Dr. Demetrius Waarsenburg: Mater Matuta, beschermster van bronssmeden? Aanwijzingen voor een lokale bronsindustrie in het heiligdom van Satricum
In de eerste helft van 7de eeuw v. Chr. maakte de economische ontwikkeling van Satricum een geweldige sprong voorwaarts. Dat is goed terug te lezen in de schatrijke graven uit die tijd, maar ook in de kwaliteit, verscheidenheid en enorme hoeveelheid van wijgeschenken die zijn achtergelaten in het heiligdom van Mater Matuta. Ongetwijfeld speelde het heiligdom met zijn festival en de daaraan gerelateerde drukbezochte jaarmarkt een belangrijke rol in de spectaculaire groei van Satricum naar een volwaardige stad. Deze lezing gaat nader in op de verrassende rol die brons en lokale bronsproductie lijken te hebben gespeeld in de economische ontwikkeling van Satricum.
Demetrius Waarsenburg is oudgediende van het Satricum-project. Hij verzorgde eerder de publicatie van de. Noord-West Necropool van Satricum en hij bereidt de definitieve publicatie voor van het oudste votiefdepot van Mater Matuta.
12.45 – 14.00 uur Lunch: Arti et Amicitiae, Rokin 112, 1012 LB Amsterdam
(aanmelding noodzakelijk: m.gnade@uva.nl. Kosten €20,00*, contant te betalen bij de ingang van Arti).*
14.10 – 14.50 uur Drs. Jelle Prins: (Munt)geld in Satricum
Vergeleken met de Griekse wereld doet in Centraal-Italië muntgeld pas laat zijn intrede. De vroegste munten die door Rome zijn geslagen, dateren uit de late 4de eeuw v. Chr. Voor zover we weten, produceerde Satricum geen eigen munten. Toch speelt Satricum een rol in het onderzoek naar de introductie van muntgeld in de Romeinse wereld, dankzij de aanwezigheid van een grote variëteit aan 3de eeuwse munten in het ‘Hellenistisch’ votiefdepot. Deze variëteit (geslagen zilver en brons, gegoten brons, geproduceerd door veel verschillende gemeenschappen) roept de vraag op hoe en waar de munten werden gebruikt, en hoe de munten zich verhouden tot de traditie om afgewogen brons te gebruiken als een vorm van geld. De munten uit Satricum helpen om hier een beter beeld van te krijgen.
Jelle Prins is oudgediende van het Satricum-project en muntenspecialist. Samen met Marleen Termeer verzorgt hij de publicatie van de munten die gevonden zijn in het ‘Hellenistisch’ votiefdepot.
14.50 – 15.30 uur Prof. dr. Marijke Gnade: Hoe de opgravingen telkens weer tot nieuwe inzichten leiden over de ontwikkeling van Satricum
Ook na ruim veertig jaar intensief archeologisch onderzoek leveren de opgravingen van het antieke Satricum elke keer weer verassingen op waardoor wij ons beeld van de nederzetting kunnen aanvullen of verdiepen. De lezing biedt een eerste inkijk in de nieuwste ontdekkingen die in de zomer van 2018 werden gedaan.
Marijke Gnade is bijzonder hoogleraar Archeologie van pre-Romeinse culturen in centraal Italië aan de Universiteit van Amsterdam en leidt voor deze universiteit de opgravingen in Satricum.
_____________
In verband met diverse kosten voor de dag is de Vereniging genoodzaakt om aan niet-leden van de VVS een bijdrage van € 7 te vragen voor het bijwonen van de Satricum-dag (studententarief: € 5; gratis voor deelnemers aan de Satricum-campagnes). U kunt dit bedrag bij de ingang van de zaal contant betalen. U kunt uw introducé(e) op de Satricum-dag natuurlijk ook aanmelden als lid van de Vereniging Vrienden van Satricum. Voor € 25 per jaar steunt u het Satricum-project en heeft u jaarlijks gratis toegang tot de Satricum-dag en ontvangt u de Nieuwsbrieven die u informeren over het opgravingsproject in Italië.
Wilt u aan de Satricum-dag deelnemen, stuurt u dan voor uiterlijk 22 januari een bericht naar Marijke Gnade, m.gnade@uva.nl, of meldt u aan via onderstaand reactieveld of contactformulier. Vermeld daarbij het aantal personen en of u wel of geen gebruik wilt maken van de lunch (€ 20,00* p.p.; NB: opgave verplicht tot betaling).
* Wij vinden het belangrijk te benadrukken dat uw bijdrage voor de lunch de kostprijs is. De vereniging is niet uit op het genereren van winst.